Anadolu halklarının basbaritonu Ruhi SU

• Yıl 1912

Van’da doğdu. Adı Mehmet’ti, Mehmet Ruhi Su. Küçük yaşta annesi ve babasını kaybetmişti. Onları hiç tanımadı, Neden kaybettiğini hiç bilmedi. Kimsesiz kalmıştı, Çünkü ne bir yakını vardı, ne akrabası. Ne amcası, ne dayısı.

“Hangi taşı kaldırsam
anam babam..
Hangi dala uzansam
Hısım akrabam..
Ne güzel bir dünya bu
İyi ki geldim” derdi.

Neden kimsesizdi? Neden tek bir yakını yoktu? Yıllar sonra Yalçın Küçük Ruhi Su’nun Ermeni yetim olabileceğini yazdı. Bunun üzerine oğlu İlgin Ruhi Su, “Babamın 1912’de Van’da doğması, öksüzler yurdundan gelmesi, bugüne kadar hiçbir akrabasının çıkmaması düşünüldüğünde Ermeni olma ihtimali hayli yüksek” demişti. Kendisi de cevabını bilmediği bu soruyu “İkinci (Dünya) paylaşım savaşı’nın ortada bıraktığı çocuklardan biriyim” diye yanıtlardı. Ruhi Su’yu Adana’da çocuğu olmayan yoksul bir aileye verdiler. 1915 Ermeni soykırımında ailesini kaybetmiş yüzlerce “devşirme” çocuk gibi, bunlar amcan ve yengen dediler. Onları öyle bildi. Adana’nın İngiliz İşgalinde amcam ve yengem dedikleri Ruhi Su’yu terketti. Bunun üzerine Öksüzler Yurdu’na verildi, müziğe meraklıydı. Yurtta bağlama, keman çalardı çok başarılıydı. Öksüzler Yurdundan, önce Adana Öğretmen Okulu’na, ardından Ankara’da Musiki Muallim Mektebi’ne girmeyi başardı.

• Yıl 1942

Ankara Devlet Konservatuarını bitirdi. Aynı yıl Hasanoğlan Köy Enstitüsü`nde müzik öğretmenliği yaptı. Cumhurbaşkanlığı Orkestrası’nda görev aldı, Devlet operasında çalıştı.

• Yıl 1951

Faşist T.C. türkülerinden rahatsız oldu komünist diye içeri attılar. Sansaryan Han’ın en alt katındaki hücrelerde ağır işkence gördü, tabutluğa kondu beş yıl hapis yattı Ama yılmadı

“Mahsus mahal derler kaldım zindanda
Kalırım kalırım dostlar yandadır..
Dirliğim düzenim dermanım canım
Solum sol tarafım imanım dinim.” dedi.

• Yıl 1957

Cezaevinden çıktıktan sonra Ankara Radyosunda iş buldu, İşi kısa sürdü kovdular. Kovulma nedeni şu türküydü.

“Serdari halimiz böyle n’olacak..
Kısa çöp uzundan hakkın alacak..
Mamurlar yıkılıp viran olacak..
Akıbet dağılır elimiz bizim.”

Türküleri ünlendikçe, milyonlara ulaştı. Düşmanı da çoğaldı. Devlet ve egemen sistem onu hiç rahat bırakmadı. Uzun süre işsiz kaldı. 27 Mayıs darbesi kulüplerde yabancı şarkıların sahne almasını yasaklayınca, gece kulüplerinde türkü söyledi.

• Yıl 1962

Yapı Kredi Yayınları için 5 yıllık bir çalışmayı tamamlayıp, taslağı banka yetkililerine teslim etti. Banka kitabı bastı ama kitabı hazırlayan ve yazan Sadi Yaver olarak görünüyordu, İsyan etti. Emeği sömürülmüştü, mahkemeye gitti kazandı. Ama Yapı Kredi Bankası kitabın 2’nci baskısını yapmadı. Yılmadı. Türküleri sevdanın ve kavganın sesiydi. Toplumsal olaylara duyarsız kalmadı.

• Yıl 1969

Kanlı Pazar: 16 Şubat’ta İstanbul Taksim Meydanı’nda ABD’nin 6. Filo’sunu protesto etmek için 76 gençlik örgütünün toplandığı sırada devlet tarafından öldürülen gençlere türkü yaktı.

“Bu Meydan Kanlı Meydan
Ok Fırladı Çıktı Yaydan
Kalkın Ayağa, Kalkın
Biz Şehirden, Siz Köyden.”

Halkı isyana teşvikten yargılandı. Yılmadı.

• Yıl 1975

Dostlar Korosunu kurdu. Anadolu Halk Müziğine büyük katkılar verdi. Çok sesli müziğin gelişmesinde önderlik yaptı. Başta Pir Sultan ve bir çok ozanın deyişlerini türkü yaparak, alevi kültürünü milyonlara sevdirdi.

“Benim kabem insandır
Kuran da kurtaran da
İnsanoğlu insandır.” dedi. Yılmadı.

• Yıl 1977

1 Mayıs katliamına haykırdı.

“Şişli Meydanında üç kız
Biri Çiğdem biri Nergis
Vuruldular gübegündüz
Sorarlar bir gün sorarlar.”

• Yıl 1980

Türkiye’de 12 Eylül’de ABD işbirlikçisi oligarşik diktanın  generaller çetesi darbe yaptı. Ruhi Su kemik kanserine yakalandı. Tedavi için yurtdışına gitmesi gerekiyordu, Pasaport vermediler. cuntacılar yurtdışına çıkmasını engellediler. “Ölsün” dediler. 1985 yılında öldürdüler.

Geride 16 adet 45’lik plak ve 11 adet uzunçalar, yüzlerce talebe, milyonlarca hayran bıraktı. Cenaze töreni 12 Eylül’den sonra ilk toplumsal protestoya dönüştü. Kolluk kuvvetlerinin tüm engellemelerine rağmen onbinler Şişli Camisi’ne aktı. Medyanın cenaze törenini görüntülemesi engellendi. Cenazesi Şişli’den Zincirlikuyu’ya giderken, onbinler haykırdı. “Ruhi Su’lar ölmez” Ön sıralarda haykıranlar göz altına alındı. Tam 163 kişi hakkında soruşturma başlatıldı. Devlet memuru olanlar işinden atıldı.

• Yıl 1990

Zincirlikuyu’daki mezarı kimliği belirsiz kişiler tarafından saldırıya uğradı. Saldırganlar mezar taşını kırmaya çalıştı. Başarılı olamayınca kurşunladılar. Saldırganlar hakkında soruşturma bile açılmadı. Dosya kapatıldı.

Anne ile babasını 1915 Ermeni Soykırımında kaybeden Ruhi Su, Adana’da Yetimhane’de büyümüştü. Anadolu halklarının ozanı olan Ruhi Su, Dostlar Korosu’nu kurmadan önce ülkenin basbaritonu olarak sanat ve kültür dünyasına adını yazdırmıştı.

Kaynak: Sosyal medya